علل تیره شدن رنگ ادرار

ادرار طبیعی رنگی زرد و کم رنگ دارد ولی، عواملی مانند دفع آب بدن و مصرف برخی مواد غذایی و داروها می‌تواند باعث تیره شدن رنگ ادرار ، قهوه‌ای یا قرمز شدن آن شوند.
ادرار ماده‌ای مایع‌ است که محتوی آب و مواد زائد محلول در آب ناشی از فرآیندهای متابولیک می‌باشد که در داخل سلول‌های زنده اتفاق می‌افتند. مواد زائد محلول در آب که در ادرار وجود دارند بیشتر محصولات نیتروژنی مانند اوره ، اسید اوریک و کراتینین هستند. برخی هورمون‌ها ، آنزیم‌ها و نمک‌های معدنی نیز ممکن است در ادرار وجود داشته باشند.
ادرار مایعی شفاف ، بدون رنگ یا زرد کم رنگ است و خاصیتی اسیدی دارد. رنگ ادرار ممکن است گاه به گاه تغییر پیدا کند و بیشتر مواقع جای نگرانی نیست.
عوامل مختلفی می‌توانند باعث تیره شدن رنگ ادرار شوند. در ادامه‌ی مقاله به بحث درباره‌ی علل تغییر رنگ ادرار و علائم مربوط به آن می‌پردازیم.
علل تیره شدن رنگ ادرار
رنگ ادرار برخی اوقات می‌تواند نشانگر مهمی از وضعیت سلامت ما باشد. عوامل مختلفی می‌توانند باعث تغییر رنگ ادرار شوند مانند عدم مصرف مایعات کافی ، مصرف برخی مواد غذایی خاص ، بروز برخی‌ بیماری‌ها و غیره.
دفع آب بدن
تیره شدن رنگ ادرار اغلب نشانه‌ی دفع آب بدن یا عدم نوشیدن آب کافی است. این شرایط همچنین می‌تواند زمانی که فرد زیاد عرق می‌کند اتفاق بیافتد. عوامل مهم دیگری که می‌توانند منجر به دفع آب بدن شوند عبارتند از استفراغ و اسهال زیاد. به خاطر دفع آب بدن ادرار غلیظ می‌شود و از مایعی بی رنگ تبدیل به مایعی زرد پر رنگ می‌شود. غلظت بالای مواد زائد نیتروژنی می‌تواند باعث تغییر رنگ ادرار و بوی بد آن شود.
داروها و مکمل‌ها
مصرف مکمل‌های ویتامین ب می‌تواند باعث تیره شدن رنگ ادرار شود. ویتامین‌های ب کمپلکس ویتامینی محلول در آب هستند و از اینرو، مقدار اضافی که توسط بدن جذب نمی‌شود از طریق ادرار دفع می‌شود. مصرف داروهایی مانند ریفامپین ، وارفارین ، نیتروفورانتیون و سولفامتوکسازول ممکن است باعث تیره شدن یا نارنجی رنگ شدن ادرار شود. استفاده از ملین‌ها نیز ممک است باعث تیره شدن رنگ ادرار شود.
مصرف برخی مواد غذایی خاص
علت دیگر تغییرات موقتی در رنگ ادرار مصرف برخی مواد غذایی خاص است. برای مثال، مصرف مارچوبه ممکن است باعث تیره شدن یا سبز رنگ شدن ادرار شود. مصرف بیش از حد مواد غذایی حاوی مقادیر بالای ویتامین ب ، کاروتن و ویتامین ث نیز ممکن است باعث تیره شدن رنگ ادرار شود. از طرف دیگر، مصرف بیش از حد چغندر ممکن است باعث تغییر رنگ ادرار به صورتی مایل به قرمز شود.
بیماری‌ها و اختلالات
بیماری یرقان یا زردی ممکن است باعث زرد رنگ شدن ادرار شود. یرقان علاوه بر رنگ ادرار ممکن است باعث زرد شدن رنگ پوست و سفیده‌ی چشم‌ها نیز شود. این تغییر رنگ به خاطر تجمع بیلی‌روبین در خون اتفاق می‌افتد. بیلی‌روبین ماده‌ی زائد حاصل از شکسته شدن گلبول‌های قرمز خون است. تحت شرایط عادی کبد بیلی‌روبین را از خون پاکسازی می‌کند. ولی، بروز عفونت ممکن است سرعت شکسته شدن گلبول‌های قرمز خون را افزایش دهد که منجر به مختل شدن این فرآیند می‌شود. آسیب دیدن کبد به خاطر عفونت یا قرار گیری در معرض مواد خاص نیز ممکن است باعث همین کار شود.
اختلال در حرکت صفرا در دستگاه گوارش نیز باعث یرقان می‌شود. عفونت‌های کبدی مانند هپاتیت A ، B و C ، لپتوسپیروز و همچنین مصرف بیش از حد پاراستامول ، سیروز کبدی ، هپاتیت خود ایمنی و سرطان کبد نیز ممکن است منجر به بروز یرقان شوند. بیماری‌هایی مانند مالاریا ، کم خونی داسی شکل ، تالاسمی ، سندروم ژیلبرت و غیره نیز ممکن است منجر به یرقان شوند.
کم خونی همولیتیک بیماری دیگری است که ممکن است باعث تیره شدن رنگ ادرار شود. این بیماری به خاطر شکسته شدن نارس گلبول‌های قرمز خون و عدم توانایی سلول‌های مغز استخوان برای افزایش تولید گلبول‌های قرمز خون اتفاق می‌افتد. این ممکن است منجر به کاهش تعداد گلبول‌های قرمز خون شود. از طرف دیگر، افزایش سرعت شکسته شدن گلبول‌های قرمز خون ممکن است باعث افزایش سطح بیلی‌روبین خون شود.
تغییرات دیگر در رنگ ادرار
علاوه بر تیره شدن رنگ ادرار، برخی شرایط ممکن است باعث تغییر رنگ ادرار به نارنجی ، قهوه‌ای و سبز نیز شوند.
بیماری‌های کبد مانند هپاتیت و ملانوم ممکن است باعث تغییر رنگ ادرار به قهوه‌ای مایل به قرمز شوند. این همچنین ممکن است نشانه‌ی مسمویت با مس نیز باشد.
مصرف مواد غذایی مانند چغندر ، لوبیا و شاه توت ممکن است باعث قرمز یا صورتی شدن رنگ ادرار شود.
رنگ آبی یا سبز ادرار ممکن است به خاطر وجود رنگ‌های مورد استفاده در مواد غذایی و داروها باشد.
عفونت مجاری ادراری و مصرف داروهایی مانند آمی‌تریپتیلین ، ایندومتاسین و دوکسوروبیسین ممکن است باعث آبی یا سبز شدن رنگ ادرار شود.
آبی شدن رنگ ادرار ممکن است نشانه‌ی ابتلا به عفونت باکتریایی باشد.
قرمز یا صورتی شدن رنگ ادرار ممکن است نشانه‌ی وجود خون در ادرار باشد که معمولاً به خاطر عفونت ناشی از سنگ کلیه اتفاق می‌افتد.
علائم مرتبط
اگر بیماری یا اختلال زمینه‌ای وجود نداشته باشد، تیره شدن رنگ ادرار با علائم دیگری همراه نیست.
اگر فرد مبتلا به عفونت مجاری ادراری باشد، ادرار بوی بدی می‌دهد.
در صورت بروز عفونت فرد ممکن است تمایل به دفع مکرر ادرار داشته باشد و هنگام ادرار کردن احساس سوزش کند.
عفونت همچنین ممکن است باعث تب و درد در ناحیه‌ی شکم در برخی افراد شود.
قبل از هر گونه نتیجه‌گیری راجع به تغییر رنگ ادرار، لازم است به مواد غذایی که اخیراً مصرف کرده‌اید و همچنین مقدار مایعاتی که مصرف کرده‌اید توجه داشته باشید. این بدان خاطر است که تغییر رنگ ادرار معمولاً به خاطر مصرف برخی مواد غذایی و دفع آب بدن اتفاق می‌افتد. آب نقش کلیدی در دفع مواد زائد بدن از طریق ادرار ایفا می‌کند. ولی، اگر رنگ ادرار برای مدت زمان قابل ملاحظه‌ای تغییر کند و بوی بدی بدهد، باید به پزشک مراجعه کنید.